Chế độ mẫu hệ của người Ê-Đê ở huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk”.

Abstract

Người Ê-Đê đã có mặt rất sớm ở huyện Krông Năng. Họ quần cư theo buôn và không thích sống xen kẽ với các dân tộc khác nên mật độ tập trung dân số khá cao. Truyền thống dân tộc Ê-Đê đến nay vẫn còn mang đậm nét mẫu hệ được thấy trong các sử thi, nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật tạo hình dân gian, có giá trị đóng góp không nhỏ vào kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam. Krông Năng là một huyện miền núi thuộc diện đầu tư chương trình 134 và 135 của Chính phủ. Chương trình đã mang lại làn gió mới cho bộ mặt huyện. Sự thay đổi về cơ sở hạ tầng và hàng loạt các chủ trương, chính sách xây dựng nông thôn mới đã hình thành các tuyến giao thông, nước sạch,… tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giao lưu, buôn bán giữa người dân cùng địa bàn cũng như với người dân ở địa phương khác, từng bước cuộc sống của bà con được cải thiện. Ngày nay, dưới tác động của các điều kiện kinh tế - xã hội, sự tăng cường giao lưu hội nhập, văn hóa mẫu hệ của dân tộc Ê-Đê đang có những biến đổi mạnh mẽ. Bằng cảm quan đời thường, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, từ các nếp sinh hoạt thường nhật như ăn, mặc, ở, đi lại cho đến lời ăn tiếng nói, phong tục tín ngưỡng, cũng như các hình tượng, biểu tượng trong văn hoá - nghệ thuật, các khuôn mẫu, các cung cách ứng xử giữa người và người, tính cố kết cộng đồng, tất cả đều đang thay đổi… Đặc biệt đối với lớp trẻ những người tiếp cận rất nhạy với tiến bộ khoa học - kỹ thuật hiện đại, việc tiếp cận không có chọn lọc đã và đang làm các bạn xa rời văn hóa truyền thống, sa vào game, phim, văn hóa đồi trụy,… đã làm mai một đi những giá trị của nền văn hoá đa dạng, độc đáo, giàu bản sắc dân tộc, thay vào đó là sự trỗi dậy những tập tục cổ hủ gây cản trở sự tiến bộ của xã hội. Vì vậy việc tìm hiểu, khôi phục lại những nét đẹp văn hoá mẫu hệ là hết sức cần thiết. Vậy chế độ mẫu hệ người Ê-Đê là gì? Chế độ mẫu hệ đang biến đổi ra sao? Giải pháp bảo tồn và phát huy văn hóa mẫu hệ người Ê-Đê? Với mục tiêu giải đáp những câu hỏi đó, bài viết sẽ tập trung phân tích chế độ mẫu hệ người Ê-Đê - thực trạng, nguyên nhân và giải pháp đồng thời đưa ra những dự báo nhằm cung cấp cho người đọc một cái nhìn sâu hơn, đa chiều hơn về con người đồng bào Ê-Đê ngày nay.