Đối chiếu câu hỏi thông thường và câu hỏi tu từ trong “nhật ký đặng thùy trâm” với tương đương dịch thuật tiếng anh

Abstract

Câu hỏi tu từ và câu hỏi thông thường có những điểm tương đồng nhất định về mặt ngữ nghĩa, dùng để truyền tải ý nghĩa hoặc cảm xúc. Tuy nhiên giữa chúng có sự khác biệt về chức năng. Câu hỏi tu từ không nhằm mục đích nhận thông tin từ người nghe mà ngược lại đó là lời khẳng định, phủ định, bác bỏ, khuyên nhủ, đánh giá, từ chối, chấp nhận, phân trần, giải thích hoặc bộc lộ tâm trạng của người hỏi…; trong khi đó câu hỏi thông thường được sử dụng chủ yếu với mục đích thu thập các thông tin cụ thể. Bên cạnh là một tài liệu quý giá giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc đời của những người lính và người dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, “Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” - một tác phẩm nơi thể hiện các câu hỏi tu từ và câu hỏi thông thường, đã gợi ra những vấn đề ngôn ngữ học rất đáng được quan tâm nghiên cứu. Chẳng hạn, nếu câu hỏi thông thường có những chức năng ngôn ngữ cố định thì câu hỏi tu từ trong cuốn nhật ký này lại mang nhiều chức năng khác nhau, có lúc phản ánh suy nghĩ và những tương tác nội tâm tác giả; dịch các kiểu câu hỏi này cũng là một vấn đề nữa đáng được nghiên cứu rút ra những bài học quý giá về dịch thuật. Bằng các phương pháp miêu tả, so sánh, đối chiếu ngôn ngữ học và thủ pháp thống kê, luận văn đã giúp chỉ ra cách thức sử dụng câu hỏi thông thường và câu hỏi tu từ trong nhật ký của Đặng Thùy Trâm và bản dịch tiếng Anh “Last Night, I Dreamed of Peace”. Kết quả nghiên cứu đã xem xét chức năng của hai loại câu hỏi theo ba nhóm chính. Câu hỏi thông thường thực hiện ba chức năng: (i) câu hỏi thông thường hỏi về thông tin đa lĩnh vực; (ii), câu hỏi thông thường tìm nguyên nhân tại sao; và (iii) câu hỏi thông thường với câu trả lời khẳng định hoặc phủ định. Trong khi đó, câu hỏi tu từ cũng thực hiện ba chức năng bao gồm: (i) nhấn mạnh sự tình và thể hiện cảm xúc; (ii) khẳng định sự tình và thể hiện sự chia sẻ; và (iii) nhấn mạnh tâm trạng than trách. Cùng với đó, nghiên cứu này đã vận dụng lý thuyết dịch thuật để phân tích và sơ bộ xem xét, đánh giá những giá trị của các cách mà các câu hỏi trong nhật ký của Đặng Thùy Trâm được chuyển ngữ và giữ nguyên giá trị biểu đạt trong bản dịch tiếng Anh.